Nu Gazprom de gasleveranties aan Nederland stopzet is haast geboden met het vinden van alternatieven. Groen gas kan aardgas vervangen. Het kabinet wil de productie vertienvoudigen. Is dat mogelijk? “Er moet een bijmengverplichting komen.”

Het is een wonderlijk toeval. Uitgerekend een dag voordat Gazprom de gasleveranties aan Nederland stopzet, ontvangt minister voor Klimaat en Energie Rob Jetten een meerjarenplan voor de opschaling van de productie van groen gas. Dit duurzame alternatief voor aardgas beslaat nu nog maar 2 procent van de totale gasvoorziening in Nederland. Maar in 2030 moet dat 20 procent zijn.

Tien keer zoveel groen gas

In acht jaar tijd moet de jaarlijkse productie van groen gas in Nederland dus vertienvoudigen. Geen eenvoudige opgave voor een sector die tot voor kort versnipperd was. Maar nu verenigen de bedrijven zich in één gezamenlijke brancheorganisatie. “Het is belangrijk dat de sector en de overheid elkaar beter begrijpen”, zegt Gerard Kremer. Sinds twee maanden is hij voorzitter van het Platform Groen Gas, dat een meerjarenplan opstelde om de productie van groen gas te verhogen. “We willen dit samen met het ministerie voor elkaar krijgen.”

Groen gas komt uit vergisters: apparaten die biomassa laten gisten, waarbij methaan vrijkomt – hetzelfde molecuul als bij aardgas, maar dan gemaakt van biomassa in plaats van fossiele producten. Groen gas kent verschillende toepassingen. Het kan als bio-LNG bijgemengd worden in LNG (liquid natural gas) voor vrachtauto’s of als duurzaam gas ingevoed worden op het aardgasnet. Ook kan het als biogas worden gebruikt voor de productie van groene stroom in energiecentrales.

De afgelopen jaren is de markt voor groen gas maar gedeeltelijk van de grond gekomen. “In het Klimaatakkoord is vastgelegd dat in 2030 2 miljard kuub groen gas per jaar geproduceerd moet worden. Maar de afgelopen vijf jaar is daar te weinig aan gebeurd”, zegt Robert Goevaers directeur van het kersverse platform.

Volgens Goevaers komt dat omdat groen gas te duur is voor de SDE++. Deze subsidieregeling wordt toegewezen aan initiatieven met de meeste CO2-reductie per euro subsidie. Zon- en windenergie scoren daarop beter “Daardoor zijn er bijna geen installaties voor de productie van groen gas gebouwd.”

Het groene gas dat wel werd geproduceerd vond gretig aftrek in de transportsector. Want mede dankzij de verhoogde doelstelling in de bijmengverplichting voor brandstoffen steeg de vergoedingswaarde van groen gas in de vorm van bio-LNG explosief: van 90 cent per kilogram naar 1,80 euro per kilogram. “Daarom gaat het beschikbare groen gas nu naar transport”, zegt Goevaers. “De nieuwe installaties die gebouwd worden zijn vooral voor die afzetmarkt bedoeld.”

Maar het kabinet wil dat groen gas ook bijgemengd wordt in het aardgasnetwerk. In 2030 moet 20 procent van het gas dat door onze leidingen loopt groen zijn. En dat kan alleen als daarvoor net als bij transportbrandstoffen een bijmengverplichting komt, denkt Goevaers. “Een installatie voor het invoeden van groen gas kost tussen de 10 en de 30 miljoen. Die investeerder moet wel het vertrouwen krijgen dat hij dat geld terug kan verdienen.”

Groen gas: het klinkt duurzaam, maar wat is het eigenlijk?

Biogas is een mengsel van gas en CO₂ dat ontstaat na vergisting. Groen gas is een gas op basis van biogas. Door het CO₂ er uit te halen , heeft groen gas dezelfde eigenschappen als aardgas. Het kan daarom in het gewone gasnet worden bijgemengd. Ook kan er autobrandstof worden gemaakt van groen gas.

Tien keer zoveel grondstoffen

Het verbeteren van het verdienmodel mag een uitdaging zijn, het Platform Groen Gas heeft nog wel meer hordes te nemen voordat de productie van groen gas in korte tijd opgeschaald kan worden. Want voor een vertienvoudiging van de gasproductie zijn ook tien keer zoveel biogrondstoffen en een flink aantal nieuwe vergistingsinstallaties nodig.

Maar in Nederland gelden strenge regels welk materiaal wel en niet vergist mag worden tot biogas. Zo wordt in Nederland nu nog maar vier procent van de mest gebruikt. In Duitsland is het gebruik van mest voor het maken van biogas financieel veel interessanter. Dus gaat veel mest uit Nederland die kant op. “Als we willen zorgen dat we genoeg feedstock hebben om al dat groene gas te maken moeten we daar andere afspraken over maken”, vindt Kremer.

Draagvlak voor vergisters

En ook het aantal productielocaties van groen gas zal moeten toenemen. Groen gas wordt gemaakt in vergisters; een soort silo’s die in hoogte en omvang kunnen variëren van een enkele toren van 8 meter op een boerenerf, tot meerdere installaties van 15 meter hoog op industrieterreinen. De grootste vergister van Europa staat in het Zeeuwse Westdorpe

Helaas laat het draagvlak voor deze installaties te wensen over. Omwonenden van bestaande installaties klagen over lawaai en stank. Maar de vrees voor overlast van nieuwe vergisters berust volgens Kremer op een achterhaald beeld. “Moderne vergisters hebben een luchtbehandelingsinstallatie en een waterzuivering waardoor er geen sprake is van stank.” Ook met het geluid zit het goed. “Dat zijn bacteriën die aan het werk zijn, die hoor je niet”, zegt Kremer.

Hoe wordt groen gas gemaakt?

Biogas wordt met behulp van vergisting gemaakt uit biomassa: afval uit landbouw, industrie en huishoudens. Hierbij kun je denken aan bijvoorbeeld papierslib, mest en slachtafval. Omdat dit gas ontstaat uit biomassa is het hernieuwbaar, in tegenstelling tot aardgas dat bijdraagt aan het opraken van fossiele brandstoffen en de daarmee gepaard gaande uitstoot van broeikasgassen.

Groen gas door vergassing

Hoeveel nieuwe installaties erbij moeten komen is nog niet te zeggen. Dat hangt ook af van het tempo waarin een nieuwe methode om biogas te maken met behulp van vergassing, uitontwikkeld is. “Die methode is veel efficiënter”, zegt Goevaers. “Dan hebben we dus minder installaties nodig.”

Ook kunnen grote stappen gezet worden door bestaande warmtekrachtkoppeling (WKK) installaties die op biogas draaien direct aan het aardgasnet te koppelen. “Als we dat doen verdubbelen we in een keer de huidige groengasproductie.”

Een andere optie is het vergroten van de capaciteit van bestaande vergisters. Maar voor het uitbreiden en nieuw bouwen van vergisters zijn wel vergunningen nodig en dat is een hoofdpijndossier. Want vanwege stikstof is het aantal plekken waar nog ongehinderd gebouwd mag worden beperkt. “En je wil zo’n vergister idealiter dichtbij de feedstock bouwen, zodat je niet met vrachtwagens af en aan hoeft te rijden”, zegt Kremer. “Daar zit best wel spanning op.”

Bijmengverplichting

Ook de herkomst van de biomassa die gebruikt wordt voor het maken van groen gas is een gevoelig dossier. Want biomassa wordt al snel in verband gebracht met het kappen van tropisch regenwoud. “Er wordt veel door elkaar gehaald”, zegt Kremer. “Wij gebruiken geen hout. Biogas wordt gemaakt van restproducten die niet geschikt zijn voor consumptie door mens of dier.”

Het nieuwe platform heeft dus genoeg noten te kraken voordat een vertienvoudiging een feit is. Maar onmogelijk is het zeker niet. “We hebben met de minister afgesproken om gezamenlijk naar oplossingen te zoeken voor de uitdagingen die we tegenkomen”, zegt Kremer. Want veel zal afhangen van overheidsbeleid. “Het langetermijn-verdienmodel moet zeker zijn om partijen mee te krijgen,” zegt Goevaers. “Ik ben ervan overtuigd dat dit lukt als er een bijmengverplichting komt. Dan durven partijen in te stappen.”

Is groen gas duurzaam?

Zolang afgedankte biomassa gebruikt wordt voor het produceren van groen gas en er geen concurrentie ontstaat met de voedselproductie is de milieuwinst van groen gas ten opzichte van het gebruik van aardgas groot.

Met groen gas in het gasnet is er minder fossiel aardgas nodig voor verwarming in woningen, koken en de industrie. Dat scheelt uitstoot van CO2 en is beter voor het klimaat.